مشکلات بهداشت دهان
قیقات نشان داده است که شیوع بیماری‌های لثه در دیابتی‌ها شایع‌تر است و بنابراین بیماری‌های لثه نیز باید در لیست عوارض دیابت همانند بیماری‌های قلبی، سکته‌های مغزی، بیماری‌های کلیوی و بیماری‌های چشمی قرار گیرد.
شدیدترین بیماری لثه، پری اودونیت نام دارد.در این مرحله لثه‌های شما شروع به جدا شدن از دندان می‌کند و بین لثه‌ها و دندان، فضاهای خالی به وجود می‌آید. این فضاهای خالی توسط میکروب‌ها و چرک پر میشود و این میکروب‌ها سبب عمیق‌تر شدن فضاها میشود. در این مرحله ممکن است براي حفظ دندان‌های خود به عمل جراحی نیاز پیدا کنید. اگر پری اودونیت درمان نشود؛ عفونت به قسمت‌های عمقی نفوذ مي‌كند و موجب تخریب اطراف استخوآن‌های فک دندآن‌های شما میشود و در نتیجه دندآن‌هایتان لق میشود.
ممکن است این دندآن‌ها خود به خود بیافتد و یا توسط دندانپزشک کشیده شود.
آیا ارتباطی بین بیماری‌های لثه و دیابت وجود دارد؟
تحقیقات نشان داده است که شیوع بیماری‌های لثه در دیابتی‌ها شایع‌تر است و بنابراین بیماری‌های لثه نیز باید در لیست عوارض دیابت همانند بیماری‌های قلبی، سکته‌های مغزی، بیماری‌های کلیوی و بیماری‌های چشمی قرار گیرد.
بیماری‌های لثه و دیابت، همانند یک جاده‌ي دوطرفه است.
تحقیقات نشان داده است ارتباط بین دیابت و بیماری‌های لثه دوطرفه است. نه تنها بیماران دیابتی مستعد بیماری‌های لثه هستند، بلكّه بیماری‌های لثه نيز اثر تخریبی روی کنترل قند خون دارد و سبب بدتر شدن دیابت میشود. هم‌چنین ثابت شده است که مبتلایان به دیابت، ریسک بالایی برای مشکلات دهانی مانند ژنژویت (مرحله‌ی اول بیماری‌های لثه) و پری اودونتیت (بیماری لثه در مرحله‌ي پیشرفته) دارند. علت شیوع بیماری‌های لثه در دیابتی‌ها، استعداد زیاد این بیماران به انواع عفونت‌ها و ناتوانی در مبارزه با میکروب‌ها است.
بهداشت دهان جزيی از بهداشت عمومی است. بنابراین به طور مرتّب از مسواک و نخ دندان استفاده کنید و به صورت سالانه جهت چکاپ به دندانپزشک مراجعه کنید.
یکی دیگر از بیماری‌های دهان که در دیابتی‌ها شیوع بيش‌تری دارد، برفک دهان است. برفک یک عفونت قارچی است که در آن قارچ‌ها روی مخاط دهان رشد می‌کند.
یکی دیگر از مشکلات دهان خشکی دهان است که مخاط دهان را مستعد به زخم و درد می‌کند.
چگونه می‌توانم از بیماری‌های دهان به علت دیابت جلوگیری کنم؟
اولين و مهم‌ترین عامل، کنترل قند خون است. در مرحله بعد مراقبت از لثه‌ها و دندان همراه با چکاپ‌های منظم، به فاصله‌ي هر شش ماه است. برای جلوگیری از عفونت قارچی برفک، قند خونتان را در محدوده‌ي طبیعی حفظ کنید. سیگار نکشید و اگر دندان مصنوعی دارید؛ هر روز آن‌ها را بیرون آوريد و تمیز کنید. حفظ قند خون در محدوده‌ي طبیعی موجب جلوگیری از خشک شدن دندان میشود.
آیا در مراجعه به دندانپزشک نیاز است درباره‌ي بیماری دیابت خود به او چیزی بگوییم؟
بیماران مبتلا به دیابت، به مراقبت خاص نیاز دارند بنابراين همیشه اطلاعات لازم در ارتباط با دیابت خود را در اختیار دندان‌پزشك قرار دهید.
اعمال دندان‌پزشکی خود را تا کنترل مناسب قند خون به عقب بیاندازید مگر در موارد اورژانس.
پلاک‌های دندانی
اگر به بیماری لثه مبتلا باشید میکروب‌ها موجب تخریب لثه (ژنژویت) و استخوان اطراف دندانتان میشود. شروع این تخریب با تشکیل پلاک است. پلاک عبارت از یک لایه‌ي چسبناک متشکّل از خون، بزاق و میکروب‌ها است. پلاک‌ها تمایل دارد در قاعده‌ي دندان‌های شما، در مجاورت خط بین لثه و دندان تشکیل شود در این‌جا میکروب‌های موجود در پلاک، موجب قرمزی، دردناکی و خونریزی لثه‌های شما میشود.
هدف از مسواک کردن و استفاده از نخ دندان، از بین بردن این پلاک‌ها است.
در صورت عدم استفاده از مسواک و نخ دندان، پلاک‌ها سفت شده به صورت رسوب در می‌آید و این رسوب‌ها رشد می‌کند و اطراف دندان شما را فرا می‌گیرد. هر چقدر رسوبات بيش‌تر شود پلاک بيش‌تری روی آن‌ها تشکیل میشود. در این مرحله فقط دندان‌پزشکان قادرند رسوبات را از اطراف دندان شما پاک کنند. اگر پلاک‌ها و رسوبات تمیز نشود حتّی مسواک زدن نرم نیز موجب خونریزی لثه‌ها میشود.
به این حالت ژنژویت می‌گویند. ژنژویت اولين مرحله از بیماری‌های لثه است.
شما می‌توانید بر علیه ژنژویت به صورت زیر مبارزه کنید:
- روزانه دندآن‌هایتان را مسواک بزنید و نخ دندان را فراموش نکنید و حداقل سالی دو بار به دندانپزشک مراجعه کنید.
- اگر ژنژویت مورد درمان قرار نگیرد بیماری لثه شدیدتر میشود. شدیدترین مرحله‌ی بیماری لثه، پری اودونتیت نام دارد. در این زمان لثه‌های شما از روی دندان‌هایتان بلند میشود و فضاهایی بین دندان و لثه به وجود می‌آید. این فضاها توسط میکروب‌ها وچرک پر و عمیق‌تر میشود.اگر به این مرحله رسیدید ممکن است براي حفظ دندان‌هایتان به عمل جراحی نیاز داشته باشید. اگر پری اودونتیت درمان نشود؛ عفونت به قسمت‌های عمقی‌تر نفوذ مي‌كند و موجب تخریب استخوان‌های اطراف دندآن‌هایتان میشود. سپس دندان‌ها شروع به لق شدن می کند ممکن است خود به خود بیافتد و یا به کشیدن آن‌ها توسط دندانپزشک نیاز باشد.
سه مرحله‌ي مهم در مبارزه با بیماری‌های لثه عبارت است از: مسواک زدن، استفاده از نخ دندان و مراجعه منظم به دندانپزشک. حداقل روزانه دو بار دندان‌هایتان را مسواک بزنید و حداقل یک بار در روز از نخ دندان استفاده کنید. در مورد روش صحیح مسواک زدن و استفاده از نخ دندان با دندانپزشک مشورت کنید.
مسواک زدن
برای تمیز شدن دندآن‌هایتان حداقل در هر بار 3 دقیقه مسواک بزنید.
- از مسواک‌های با ریشه‌های نرم و انتهای صاف استفاده کنید. ریشه‌های نرم به لثه‌ها آسیب نمی‌رساند.
- مسواک را طوری بگیرید که نوک ریشه‌ها به سمت خط حایل بین لثه و دندان باشد.
- علاوه بر مسواک زدن قسمت بیرونی دندان، قسمت‌های داخل و سطح بالای دندان‌ها را نیز مسواک بزنید.
- سطح زبانتان را جهت برطرف کردن میکروب‌ها و در نتیجه بهتر شدن بوی دهان مسواک بزنید.
- هم‌چنین مسواک زدن لثه فراموش نشود.
- اگر ریشه‌های مسواک شما دچار پارگی و یا خمیدگی شده آن را دور بیندازید و از مسواک نو استفاده کنید. معمولاً بعد از سه یا چهار ماه به تعویض مسواک نیاز است.
تعداد کمی از مردم از نخ دندان استفاده می‌کنند. باید بدانید اگر شما از نخ دندان استفاده نمی‌کنید فقط نیمی از وظیفه‌ي تمیز کردن دندان و لثه را انجام می‌دهید.
نخ دندان موجب برطرف کردن پلاک‌ها میشود و غذای باقی‌مانده بین دندان‌ها و بین دندان و لثه‌ها را تمیز می‌کند. نخ دندان محل‌هایی از دندآن‌ها را تمیز می‌کند که مسواک قادر به رسیدن به آن‌جا نمی‌باشد.
حداقل روزی یک بار از نخ دندان استفاده کنید.
روش استفاده از نخ دندان
1. cm 45 نخ دندان را بردارید بيش‌تر آن را اطراف انگشت وسط یک دست و بقیه را اطراف همان انگشت در سمتی دیگر بپیچید.
2. نخ را محکم بین انگشت اشاره و شصت خود بگیرید. طول نخ بین دو دست حدود cm 2.5 باشد.
3. نخ را با حرکات اره مانند جلو و عقب ببرید و بین دندآن‌های خود نفوذ کنید. هرگز نخ را به صورت سریع و ضربه‌ای بین دندآن‌های خود وارد نکنید زیرا باعث صدمه به لثه میشود.
4. زمانی که نخ روی خط ميان بین لثه و دندان قرار گرفت آن را به شکل حرف (C) اطراف دندان خود خم کنید و آن را به بالا و پایین حرکت دهید تا پلاک‌های دندان شما برطرف شود.
5. تمیز کردن پشت دندآن‌های خلفی و آخری خود را فراموش نکنید.
6. بعد از خاتمه مسواک زدن و نخ کشیدن دهان خود را با آب بشویید.
اگر در گذشته بیماری‌های روماتیسمی انگشتان داشته اید، در نتیجه از انگشتان خود به خوبی نمی توانید استفاده کنید و یا اگر در دهانتان سیم‌های ارتودنسی قرار گرفته است؛ می‌توانید از ابزاری به نام نگهدارنده نخ استفاده کنید. در این زمینه با دندانپزشک خود مشورت کنید.
در مراجعه به دندانپزشک نکته‌هاي زیر را مدنظر قرار دهید:
- به دندانپزشک بگویید به دیابت مبتلا هستید و هرگونه مشکلی با عفونت و یا کنترل قند خون دارید با او در میان بگذارید.
- پيش از مراجعه به دندانپزشک غذا بخورید.
- بهترین زمان برای اعمال دندان‌پزشکی زمانی است که قند خون شما در محدوده‌ي طبیعی باشد.
- اگر انسولين می‌زنید بهترین زمان مراجعه، پس از خوردن صبحانه است.
- پيش از مراجعه داروهای خود را طبق برنامه‌ي قبلی مصرف کنید مگر آن‌که پزشک و یا دندانپزشک توصیه‌ي خاصّی کرده باشد. دندانپزشک شما باید با پزشک شما درباره‌ي تغییر در داروها و یا استفاده از آنتی‌بیوتیک مشورت کند.
- بعد از اعمال دندان‌پزشکی برنامه‌ي غذایی روزانه را دنبال كنيد و اگر به جویدن قادر نیستید از غذاهای مناسب که به جویدن نیاز نداشته باشد؛ استفاده کنید. حتی گاهی ممکن است به رعایت «برنامه روزهای بیماری» نیاز باشد که در جای خود پيش‌تر توضیح دادیم.
- تا زمان کنترل شدن قند خون خود، جراحی دندان را به عقب بیاندازید. اگر قند شما کنترل نباشد و به عمل جراحی دهان نیاز پیدا کردید؛ ممکن است براي کنترل قند خون به بستري شدن در بيمارستان نياز باشد.
علایم هشداردهنده‌ي وجود بیماری‌های لثه عبارت است از:
- خونریزی از لثه‌ها در زمان مسواک زدن یا نخ کشیدن
- لثه‌های قرمز ورم‌کرده و دردناک
- لثه‌های جدا شده از دندآن‌ها در این حالت قسمتی از ریشه‌ی دندآن‌های شما پیداست. دندآن‌ها بلندتر به نظر می‌رسد.
- تجمّع چرک بین لثه و دندآن‌ها که باعث بوی بد دهان میشود. (زمانی که لثه را روی دندان فشار می‌دهید چرک خارج میشود.)
- لق شدن یا کنده شدن دندان‌های دايمی
- اختلال در جفت شدن دندان‌های بالایی و پایینی. این اختلال را حس می‌کنید.
