عوارض دیابت نروپاتی یا صدمه به اعصاب

نروپاتی یا صدمه به اعصاب

نروپاتی یا صدمه به اعصاب

صدمه به اعصاب به علت دیابت، نروپاتی دیابتی نام دارد. 50 درصد مبتلایان به دیابت، درجاتی از نروپاتی را دارند. هرچه طول ابتلا به دیابت بيش‌تر باشد؛ احتمال نروپاتی بيش‌تر است

صدمه به اعصاب به علت دیابت، نروپاتی دیابتی نام دارد. 50 درصد مبتلایان به دیابت، درجاتی از نروپاتی را دارند. هرچه طول ابتلا به دیابت بيش‌تر باشد؛ احتمال نروپاتی بيش‌تر است. با گذشت زمان سطح بالای قند خون به دیواره‌ي عروق کوچکی که اکسیژن و مواد غذایي برای اعصاب شما به ويژه پاها فراهم می‌کند صدمه می‌زند.
اعصاب مسئول رساندن پیام‌هایی همانند حس درد، حرارت و لمس به مغز شما و رساندن پیام‌های مغز به ماهیچه‌ها که چه زمانی و چگونه حرکت کنید مي‌باشد. همچنین اعصاب شما سیستم‌های بدن مانند دستگاه گوارشی و ادراری را نیز کنترل می‌کند.
اگر قند خون را در محدوده‌ی طبیعی حفظ کنید؛ می‌توانید از به وجود آمدن نروپاتی جلوگیری کنید و یا وقوع آن را به تأخیر بیاندازید. اگر پيش‌تر به نروپاتی مبتلا شده‌اید؛ کنترل قند خون، از صدمه‌ي بيش‌تر جلوگیری می‌کند و یا پیشرفت بيش‌تر آن را کند می‌کند.
در این بخش موارد زیر مورد بحث قرار می‌گیرد. نروپاتی محیطی، نروپاتی اعصاب خودکار، انواع دیگر نروپاتی و توقف و پیشگیری از نروپاتی
نروپاتی محیطی
علایم نروپاتی محیطی عبارت است از:
با توجه به علايم زير بنگريد كدام‌يك در شما وجود دارد.
سوزش
  • پاهایم می‌سوزد.
  • حس می‌کنم در پاهایم سوزن فرو می‌رود.
درد و افزایش حساسیت
  • در پاهایم حس سوختن، چاقو خوردن و یا تیر خوردن دارم.
  • پاهایم به لمس شدن بسيار حساس شده‌اند. براي مثال برخورد ملحفه یا پتو با پاهایم، حس بسیار بدی در من به وجود می‌آورد.
  • در هنگام راه رفتن حس می‌کنم پاهایم وجود ندارد.
  • ماهیچه‌های پاهایم بسیار ضعیف شده‌ است.
  • هنگامي كه ایستاده‌ام و یا راه می‌روم تعادل ندارم.
  • گرما یا سرما را با پاهایم درک نمی‌کنم.
  • حس می‌کنم ماهیچه‌ها و استخوان‌های پاهایم تغییر شکل داده‌ است.
  • روی پاهایم زخم‌هایی وجود دارد که التیام پیدا نمی‌کند.
تشخیص
معاینه‌ي پاها
در هر ویزیت، بليد پاهای شما براي وجود هرگونه صدمه، زخم و تاول معاینه شود. به خاطر داشته باشید در اتاق معاینه کفش‌ها و جوراب‌های خود را خارج کنید.
یک بار در سال معاینه‌ی کامل پا داشته باشید. اگر در گذشته بيماري‌هاي پا داشته‌ايد شمار معاینات سالیانه را افزایش دهید.
یک معاینه‌ی کامل شامل: معاینه‌ی پوست پاها، ماهیچه‌ها و استخوان‌ها و ارزیابی وضعیت خون‌رسانی به آن‌ها می‌باشد. ممكن است پزشك شما براي سنجش احساس پاها، از يك ابزار ويژه استفاده نمايد.
نوار عصب و ماهیچه
ممکن است در صورت ترديد پزشک به نروپاتی، آزمایش‌های خاصّي براي ارزیابی وضعیت اعصاب و ماهیچه‌های اندام فوقانی و تحتانی صورت بگیرد. نوار عصب، اعصاب شما را از نظر سرعت انتقال پیام ارزیابی می‌کند. نوار ماهیچه‌، همه‌ي کارهای هم‌زمان اعصاب و ماهیچه‌ي ‌شما را ارزیابی می‌کند.
درمان
مهم‌ترین قسمت درمان، حفظ قند خون در محدوده‌ی طبیعی است و پس از آن کنترل درد و محافظت از پای شما. برخي بیماران به دنبال نروپاتی افسرده می‌شوند که باید علاوه بر نروپاتی، افسردگی آن‌ها نیز درمان شود.
داروها
داروهایي برای کاهش درد، سوزش و بی‌حسی در دسترس است. بيش‌تر کاربرد اصلی این داروها در درمان بیماری‌های دیگر است؛ امّا در درمان نروپاتی دیابتی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
نروپاتی اعصاب خودکار
اعصاب خودکار، مسئول کنترل مثانه، جهاز هاضمه، دستگاه تناسلی و ارگان‌های دیگر است. یکی از تظاهرات بارز نروپاتی اعصاب خودکارف فلج مثانه است. در این حالت اعصاب مثانه به افزایش فشار ناشی از تجمع ادرار در مثانه پاسخ نمی‌دهد و در نتیجه ادرار زیادی در مثانه جمع می‌شود و بیمار را به عفونت ادراری مستعد می‌کند. همچنین در صورت ابتلاي اعصاب خودکار دستگاه تناسلی می‌تواند به اختلال نعوظ منجر گردد. در این حالت میل جنسی وجود دارد امّا فرد در انجام فعالیت جنسی ناتوان است.
ممكن است در صورت آسيب به اعصاب خودکار دستگاه جهاز هاضمه، اسهال مزمن پديد آيد که بيش‌تر به گونه‌ي اسهال شبانه ظاهر مي شود. هم‌چنین صدمه به اعصاب خودکار دستگاه جهاز هاضمه می‌تواند گاهی اوقات به یبوست منجر شود.
اگر اعصاب خودکار معده گرفتار شود؛ می‌تواند به فلج معده منجر شود. در این حالت غذا برای مدت‌های طولانی در معده می‌ماند و علایمی مانند استفراغ و نفخ در فرد به وجود می‌آید. همچنین فلج معده می‌تواند ناپایداری در قند خون پديد آورد و تنظیم قند خون بیمار نيز به هم می‌خورد. گاهی وقت‌ها قند بسیار افت می‌کند و گاهی بسیار افزایش می‌یابد.
علایم
علایم نروپاتی دیابتی ناشی از صدمه به اعصاب خودکار دستگاه گوارشی، دستگاه ادراری، دستگاه تناسلی، قلب و عروق، غدد عرقی و چشم‌هاست.
با توجه به علايم زير بنگريد كدام‌يك در شما وجود دارد.
علایم مربوط به دستگاه جهاز هاضمه
  • سوء هضم و سوزش سر دل
  • تهوع و استفراغ غذاهای هضم نشده
  • احساس می‌کنم غذا در معده‌ام مي‌ماند و از آن بيرون نمي‌رود.
  • پس از غذا خوردن احساس نفخ دارم.
  • حتی پس از خوردن مقدار خیلی کمي از غذا احساس می‌کنم معده‌ام بسیار پر است.
  • اسهال دارم.
  • کنترل روده‌ را از دست داده‌ام.
  • یبوست دارم.
  • کنترل قند خون برایم بسیار مشکل شده است. نمی‌توانم پیش‌بینی کنم قند خونم پس از غذا خوردن کاهش و یا افزایش می‌یابد.
علایم مربوط به دستگاه ادراری
  • در رابطه با کنترل مثانه مشکل دارم. ادرار مكرّر دارم و یا به ندرت ادرار می‌کنم. ممکن است هنگامي كه ادرار ندارم .، گاهی ممکن است که تراوش ادرار داشته باشم و خود را خیس کنم.
  • گاهی ممکن است مثانه‌ام پر باشد امّا احساس ادرار کردن نداشته باشم.
  • کنترل مثانه‌ را از دست داده‌ام.
  • عفونت ادراری مکرر دارم.
علايم مربوط به دستگاه تناسلی
  • (در مردان): در هنگام نزديكي اختلال نعوظ دارم. میل جنسی‌ دارم امّا آلتم سفت نمی‌شود.
  • (در زنان): در هنگام نزديكي ارضا نمی‌شوم. حس جنسی و برانگیختگی دارم امّا ارضا نمی‌شوم و واژن خشک دارم.
علايم مربوط به قلب و عروق
  • اگر شتابان از حالت نشسته و یا خوابیده برخیزم، به سرگیجه دچار می‌شوم.
  • در هنگام بلند شدن و با تغییر وضعیت، دچار تغییر هوشیاری می‌شوم.
  • به صورت ناگهانی و بی‌دلیل به حملات کاهش هوشیاری دچار می‌شوم.
  • در هنگام استراحت ضربان قلب بالا دارم.
  • به حمله‌ي قلبي دچار شده‌ام امّا احساس درد ندارم.
علايم مربوط با درک کاهش قند خون
  • در گذشته هنگامي که قند خون من کاهش می‌یافت علايم هشداردهنده‌ای مانند احساس گرسنگی زیاد، لرزش دست، رنگ پریدگی و تعرّق داشتم امّا اكنون با وجود افت شدید قند خون، علايم هشداری ندارم.
علایم مربوط به غدد عرقی پوست
  • بدن من به‌ويژه در شب و يا هنگام غذا خوردن بسيار عرق مي‌كند.
  • بدنم بسیار خشک است و هيچ‌گاه عرق نمی‌کند حتی در هوای گرم.
  • پوست پاهایم بسیار خشک است.
علايم مربوط به چشم‌ها
  • در هنگام ورود از محیط روشن به تاریک، مدت زماني طول می‌کشد تا بتوانم اجسام را ببینم و یا در هنگام رانندگی در شب دچار مشکل می‌شوم.
تشخیص
باید برای تشخیص نروپاتی اعصاب خودکار به درستی معاینه شوید و آزمایش‌هاي ويژه‌اي روی شما انجام شود. براي مثال برای تشخیص اختلال‌هاي مثانه، از سونوگرافی و ناراحتي‌هاي مربوط به دستگاه گوارشی از عکس‌های خاص رادیولوژی استفاده می‌شود.
انواع دیگر نروپاتی
مفصل شارکوت
به مفصل شارکوت، آرتروپاتی دیابتی نیز می‌گویند. در این اختلال به دنبال نروپاتی، ساختمان مفصل تخریب می‌شود. مفصل شارکوت بيش‌تر در مفاصل پاها پديد مي‌آيد.
در این حالت غالباً احساس پاها به صورت کامل از بین رفته است. فرد بيمار درد را در پاها حس نمی‌کند و از وضعیت قرار گرفتن پاهای خود آگاهي ندارد. از اين گذشته ماهیچه‌ها نیز به علت ضعف شدید به محافظت از مفاصل قادر نیست. مفاصل پاها ناپایدار است و به ويژه در هنگام راه رفتن وضعیت ناگوارتر می‌شود.
براي مثال با وقوع حادثه‌اي مانند پیچش مفصل  ساق پا وضعیت را بدتر می‌کند. سطح غضروفی مفاصل تخریب می‌شود و استخوآن‌ها روی یکدیگر ساییده می‌شوند. در نتیجه التهاب در داخل مفصل به وجود می‌آید که باعث ناپایدارتر شدن مفصل و گاهی در رفتگی آن می‌شود و در نهایت مفصل کاملاً تخریب می‌شود.
کسانی مستعد مفصل شارکوت هستند که قبلاً نروپاتی شدید داشته باشند. این بیماران باید به علایمی مانند ورم، قرمزی و گرم شدن مفاصل خود توجه ویژه داشته باشند. درمان در مراحل اول می‌تواند از تخریب زیاد جلوگیری کند.
نروپاتی اعصاب مغزی
نروپاتی دیابتی می‌تواند تمام 12 زوج اعصاب مغزی را گرفتار کند. این اعصاب مسئول دیدن، حرکات چشم‌ها، شنیدن و چشيدن است.
در بيش‌تر وقت‌ها اعصاب مربوط به حرکات چشم‌ها گرفتار می‌شود. گرفتاری با حس درد در یک طرف صورت (در همان طرف صورت که قرار است نروپاتی به وجود آید) شروع می‌شود. سپس اعصاب مربوط به حرکت چشم فلج می‌شود و فرد دچار دوبینی می‌شود. بيش‌تر این نوع نروپاتی در حدود 2 تا 3 ماه از بین می‌رود.
نروپاتی فشاری
نروپاتی فشاری بيش‌تر سبب صدمه به یک عصب می‌شود. این نوع نروپاتی بسیار شایع است. در این نوع نروپاتی، عصب به دو طریق صدمه می‌بیند: در صدمه‌ی نوع اول، تنه‌ی عصب هنگام عبور از یک کانال تنگ و یا عبور از روی استخوان تحت فشار قرار می‌گیرد و صدمه می‌بیند اعصاب بیماران دیابتی بسیار مستعد به این نوع نروپاتی است. نوع دوم صدمه، زمانی به وجود می‌آید که عروقی که مسئول تأمین مواد غذایی و اکسین به عصب است، صدمه ببیند.
شایع‌ترین نوع نروپاتی فشاری سندرم تونل کاربال است. در این سندرم عصبی به نام عصب مدین در ناحیه‌ی جلوی دست تحت فشار قرار می‌گیرد و صدمه می‌بیند. علایم این نروپاتی عبارت است از: بی‌حسی، ورم و حس قلقلک در انگشتان دست‌ها که ممکن است با درد همراه باشد.
این علایم بيش‌تر وقت‌ها هنگام رانندگی، بافندگی و یا در شب تشدید می‌شود. در این هنگام اگر دست‌های خود را اطراف بدن آویزان کنید، علایم کاهش می‌یابد و یا از بین می‌رود. اگر علایم این بیماری شدید و آزاردهنده باشد؛ با عمل جراحی بهبودی کامل حاصل می‌شود.
نروپاتی رانی
این نوع نروپاتی بيش‌تر در مبتلایان به دیابت نوع 2 به وجود می‌آید. این نروپاتی درد را در قسمت جلوی یکی از ران‌ها به وجود می‌آید، به دنبال آن‌ ماهیچه‌ها ضعیف می‌شود و از حجم عضلات کاسته می‌شود.
این نوع نروپاتی می‌تواند اعصاب مربوط به ساق پاها را نیز گرفتار کند. در این حالت بيش‌تر ضعف و تحلیل عضلات ساق پا، در دو طرف به وجود می‌آید و معمولاً با درد همراه نیست.
علت این پدیده مشخص نیست امّا ممکن است صدمه به عروق در ایجاد آن تأثيرگذار باشد.
نروپاتی موضعی
در این نروپاتی صدمه به یک عصب و یا گروهی از اعصاب سبب ضعف یا درد ناگهانی موضعی می‌شود. این نروپاتی می‌تواند به دوبینی، فلج عصب یک طرف صورت- که به آن فلج بلز می‌گویند- و یا درد در جلو ران و یا قسمت‌های دیگر بدن منجر شود.
رادیکولوپاتی پشتی و یا کمری
در این حالت نیز یک عصب گرفتار شده است. همانند نروپاتی رانی است با این تفاوت که در این حالت، گرفتاری به صورت نیم دایره یا دایره است و به صورت نوار در یک طرف و یا دو طرف سینه و یا کمر دیده می‌شود.
بيش‌تر این نوع نروپاتی در مبتلایان به دیابت نوع 2 دیده می‌شود. علایم این نروپاتی به مرور زمان از بین می‌رود.
افتادگی یک‌طرفه‌ی پا
در این حالت بیمار به نگه داشتن پای خود قادر نیست. دليل آن صدمه به اعصاب پا به علت فشار پا اختلال عروق است. با گذشت زمان بهبودی به دست مي‌آيد.
چگونگی پیش‌گیری و جلوگیری از پیشرفت نروپاتی
موارد زیادی وجود دارد که باید برای پیشگیری و جلوگیری از پیشرفت نروپاتی انجام دهید. قند خون خود را در محدوده‌ی توصیه شده حفظ کنید. رعایت رژیم غذايی انجام فعالیت فیزیکی و در صورت لزوم مصرف داروها در رسیدن به این مهم ضروری است. به دو روش زیر می‌توانيد از میزان کنترل قند خون خود آگاه شويد.
  • آزمایش مکرر روزانه قند خون با استفاده از دستگاه سنجش قند خون (گلوکومتر) بر اساس برنامه‌ی توصیه‌ی شده توسط گروه درمانگر
  • انجام آزمایش A1C حداقل 2 بار در سال برای تخمین مقدار متوسط و قند خون در 2 تا 3 ماه اخیر.
انجام آزمایش‌هاي بالاً نشان می‌دهد آیا برنامه‌ی درمانی شما مناسب است و یا نیاز به تغییر دارد؟
  • درباره‌ي به وجود آمدن علایم نروپاتی هوشیار باشید.
  • اگر مشکلی دارید هر چه زودتر آن را درمان کنید. درمان زودهنگام از بدتر شدن وضعیت بيماري جلوگیری می‌کند. براي مثال اگر در پایتان زخم ایجاد شده است، برای جلوگیری از قطع عضو؛ بي‌درنگ براي درمان آن دست به كار شويد.
  • از پاهایتان به خوبی مواظبت کنید. هر روز پاهای خود را معاینه کنید. اگر حس درد در پاهایتان از بین رفته است با معاینه‌ی روزانه می‌توانید زخم‌ها را در مراحل اوليه تشخیص بدهید. از یک آینه براي دیدن کف پاهای خود استفاده کنید. با لمس پا به دنبال نقاط بسیار گرم، سرد و یا برآمدگی روی پاهایتان باشيد. پاهای خود را از نظر داشتن میخچه، پینه، قرمزی، ورم، رشد ناخن به داخل گوشت، بریدگی و عفونت قارچی ناخن معاینه کنید. در صورتی که با دیدن و لمس پاهایتان مشکل دارید؛ از دیگر اعضای خانواده و يا از پزشک کمک بگیرید.
  • از پاهایتان محافظت کنید. اگر پوست پای شما خشک است؛ از لوسیون‌های نرم‌کننده استفاده کنید. امّا این لوسیون‌ها را وسط انگشتان پای خود نمالید. از کفش و جوراب اندازه‌ی پای خود استفاده کنید و در تمام روز آن‌ها را پوشیده نگه داريد. برای شستن پاها از آب ولرم استفاده کنید و بعد از شست‌و‌شو پاها را با دقت با حوله خشک کنید.
  • اگر مشکل ساختمانی در پا دارید از کفش‌های مخصوص استفاده کنید.
  • در انجام ورزش دقت کنید. بعضی ورزش‌ها براي افراد مبتلا به نروپاتی مناسب نیستن. در این باره با پزشک خود مشورت کنید.