بیماری کلیه یا نفروپاتی
دیابت یکی از مهم‌ترین عوامل صدمه زننده به کلیه‌ها و نارسایی آن‌ها است.
- قند بالای خون کار اضافی به کلیه‌ها تحمیل می‌کند.
- اگر گرفتاری کلیه‌ها زودهنگام تشخیص داده شود؛ قابل درمان است و از پیشرفت سریع گرفتاری، جلوگیری می‌شود.
- اگر گرفتاری کلیه‌ها دیرهنگام تشخیص داده شود قابل درمان نیست و به نارسایی کلیه منجر می‌شود.
- اگر کلیه‌ها نارسا شود درمان آن دیالیز و یا پیوند کلیه است. کلیه‌ها ارگان‌های مهم و قابل توجهی است. در داخل آن‌ها میلیون‌ها رگ کوچک وجود دارد که به عنوان فیلتر و جداکننده عمل می‌کند. کار کلیه، جدا کردن مواد زاید از خون و دفع آن‌ها از بدن است.
دیابت چگونه به کلیه‌ها صدمه می‌زند؟
هنگامي که شما مواد پروتئینی می‌خورید و بدنتان آن‌ها را هضم می‌کند، در طی فرایند هضم، مواد زايد توليد می‌شود. در کلیه‌های شما میلیون‌ها عروق کوچک (که به آن‌ها مویرگ می‌گویند) وجود دارد که در دیواره‌ی آن‌ها سوراخ‌های بسیار ریزي قرار دارد. این سوراخها به عنوان فیلتر عمل می‌کند و مواد زاید را از خون شما جدا می‌کند. خون شما هنگامي که از این مویرگ‌ها عبور می‌کند؛ مولکول‌های کوچک مواد زايد از سوراخها عبور می‌کند و وارد لوله‌های دفعی می‌شود. مواد مفید مانند پروتئین‌ها و گلبول‌های قرمز به علت اندازه‌ی بزرگ به عبور از این سوراخها قادر نیست و در جریان خون باقی می‌ماند.
دیابت به این سیستم جداکننده صدمه می‌زند. قند بالای خون موجب تحمیل کار اضافی به کلیه‌ها می‌شود و کلیه‌ها مجبور است مقدار بيش‌تری از خون را فیلتر کند. این کار اضافی در طی سالیان دراز سبب صدمه به مویرگ‌ها می‌شود و در نتیجه شروع به فیلتر کردن و عبور دادن مواد مفید مانند پروتئین‌ها از خود می‌شود. این پروتئین‌های مفید از راه ادرار از بدن شما دفع می‌شود. وجود مقدار کمي پروتئین در ادرار «میکروالبومینوری» نام دارد.
اگر گرفتاری کلیه‌ها در این مرحله (میکروالبومینوری) تشخیص داده شود؛ با درمان‌های خاص می‌توان از پیشرفت آن جلوگیری کرد. دفع بيش‌تر پروتئین که به آن ماکروآلبومینوری می‌گویند به راحتی قابل درمان نیست و در نهایت به نارسایی مزمن کلیه منجر می‌شود.
در فرد مبتلا به نارسایی مزمن کلیه، کلیه‌ها به دفع مواد زاید قادر نیست و در نتیجه این مواد در بدن انباشته می‌شود. درمان نارسایی مزمن کلیه، انجام دیالیز منظم و یا پیوند کلیه است.
گرفتاری کلیه در چه کسانی به وجود می‌آید؟
همه‌ي مبتلایان به دیابت، به گرفتاری کلیه‌ها دچار نمی‌شوند. عوامل مؤثر در گرفتاری کلیه‌ها عبارت است از عوامل ژنتیکی، میزان کنترل قند خون و میزان کنترل فشار خون.
هرچه قند خون بیمار و فشار خون بهتر کنترل شود؛ شانس گرفتار شدن کلیه‌ها کاهش می‌یابد.
علایم گرفتاری کلیه‌هاچيست؟
تا زمانی که تقریباً تمام عملکرد کلیه‌ها از بین نرود؛ هیچ علامتی ایجاد نمی‌کند. گاهي علایم مربوط به نارسایی کلیه‌ها اختصاصی نیست و در شرایط دیگري نیز دیده می‌شود. اولين علامت گرفتاری کلیه‌ها تجمع آب در بدن است. علايم دیگر عبارت است از اختلال خواب، کاهش اشتها، نفخ شکم، ضعف بدن و اختلال حواس.
آنچه بسیار حايز اهمیت است مراجعه‌ی منظم فرد مبتلا به پزشک است. پزشک در هر ویزیت، فشار خون شما را اندازه می‌گیرد، ادرارتان را از نظر وجود میزان پروتئین آزمایش می‌کند، خون شما را از نظر میزان تجمّع مواد زاید آزمایش می‌کند و بدن شما را از نظر عوارض احتمالی دیگر دیابت معاینه می‌کند.
چگونه می‌توانم از گرفتار شدن کلیه‌هایم جلوگیری کنم؟
باید قند خونتان را در محدوده‌ي طبیعی حفظ نمایید. کنترل دقیق و شدید قند خون، 30 درصد شانس گرفتار شدن کلیه‌ها را کاهش می‌دهد. همچنین در کنترل شدید قند خون، در کسانی که پيش‌تر به میکروالبومینوری دچار شده‌اند از پیشرفت بیماری به ماکروالبومینوری در 50 درصد موارد جلوگیری می‌شود. حتی مطالعاتی نشان داده است که کنترل شدید قند خون، می‌تواند سبب بهبودی کامل میکروالبومینوری شود.
درمان گرفتاری کلیه
مراقبت از خود
درمآن‌های مؤثّر گرفتاری کلیه‌ها عبارت است از کنترل شدید قند خون و فشار خون. فشار خون بالا تأثیر بسیار چشم‌گیری در پیشرفت گرفتاری کلیه‌ها دارد. حتی افزایش خفیف فشار خون می‌تواند وضعیت کلیه‌ها را بدتر کند. چهار روش کنترل فشار خون بالا عبارت است از: کاهش وزن، امساک در مصرف نمک، پرهیز از الکل و دخانیات و ورزش منظم.
داروها
اگر روش‌های بالا نتواند فشار خون شما را کنترل کند؛ باید دارو مصرف کنید. داروهای گوناگوني برای کنترل فشار خون وجود دارد امّا همه‌ي آن‌ها برای بیمارن دیابتی مناسب نیست. بعضی از این داروها ممکن است سبب افزایش قند خون شود و یا علايم کاهش و افت قند خون را از بین ببرد. پزشکان بيش‌تر برای درمان فشار خون بالا در بیماران دیابتی، از داروهای گروه مهارکننده‌های آنزیم تبدیل کننده آنژیوتائسینوژن به آنژیوتانسین (مهارکننده‌های ACE) استفاده می‌کنند.
مطالعات نشان داده است داروهای این گروه مانند کاپتوپریل و آنالا پریل علاوه بر کنترل فشار خون، از پیشرفت گرفتاری کلیه‌ها جلوگیری می‌کند. در حقیقت استفاده از این داروها در بیماران دیابتی که به فشار خون بالا نیز مبتلا نیستند مفید است.
رعایت رژیم غذایی
رعایت رژیم غذایی کم پروتئین در درمان میکروالبومینوری توصیه می‌شود. مصرف پروتئین بالا موجب تحمیل کار زیاد به کلیه‌ها می‌شود. رژیم غذایی کم پروتئین سبب کاهش پروتئین دفعی ادرار و افزایش پروتئین خون می‌شود.
نارسایی کلیه‌ها
در صورت نارسایی کلیه‌ها، انجام دیالیز ضروری است. فرد بيمار باید بین ادامه‌ي زندگی با دیالیز و یا پیوند کلیه یکی را انتخاب کند. نقش گروه درمانی در انتخاب یکی از این دو روش بسیار حائز اهمیت است. گروه درمانی بیمار مبتلا به نارسایی کلیه عبارت است: از دکتر کلیه (نفرولوژیست)، جراح متخصص پیوند، مددکار اجتماعی و روانپزشک.
